Het ambtenarenrecht wordt vanaf 1 januari 2020 grotendeels gelijkgetrokken met het private arbeidsrecht. De “normalisering” van de rechtspositie wordt dit genoemd. De kern van de nieuwe regeling is dat:
Deze operatie is juridisch begrijpelijk, omdat zowel ambtenaren als “gewone” werknemers immers arbeid verrichten in een gezagsverhouding tegen betaling van loon. De achtergrond was evenwel het verminderen van de macht van de ambtenarenvakbonden.
De gelijktrekking is “grotendeels”, omdat er uitgezonderde groepen zijn, die het publiekrechtelijke karakter behouden, zoals de rechterlijke macht en het OM en politieambtenaren. Anderzijds is het ook zo dat er ambtenaren ontstaan in de betekenis van de nieuwe Ambtenarenwet (2017). Een voorbeeld betreft medewerkers van het UWV.
Dat er nog een Ambtenarenwet blijft bestaan, heeft te maken met de bijzondere eisen die aan ambtenaren worden gesteld betreffende de integriteit. Tevens kan een overheidswerkgever makkelijker inbreuk blijven maken op grondrechten (vrijheid van meningsuiting, lichamelijke integriteit).
Inmiddels is er een definitieve versie van de CAO Gemeenten, de CAO Rijk en de CAO Provincies, zodat algemeen verbindende voorschriften (zoals de CAR-UWO) voor deze sectoren vervallen. Voor de zogenoemde “CAR-UWO volgers” geldt deze CAO echter niet.
De normalisering is dogmatisch niet altijd goed doordacht door de wetgever en het valt te verwachten dat de uitvoering niet rimpelloos verloopt. Een vraag is b.v. hoe de toepassing van de civiele ontslaggronden en de transitievergoeding door de overheidswerkgever zal geschieden.
Gezien de onzekerheden en de complexiteit van de regelgeving is het altijd verstandig u te laten bijstaan door een vakkundig advocaat in geval van een geschil.
Wat betekent de normalisering?
Een aantal ambtenaren blijft “klassiek” ambtenaar met een bestuursrechtelijke aanstelling. Voorbeelden zijn militairen en politieambtenaren. Deze vallen buiten de normalisering. Normalisering betekent dat de meeste ambtenaren nu onder het regulier (civiel) arbeidsrecht vallen. Een ambtenaar is degene die op basis van een arbeidsovereenkomst met een overheidswerkgever werkzaam is (artikel 1 Aw 2017). Wat een overheidswerkgever is, wordt bepaald in artikel 2 van de Ambtenarenwet.
Wat regelt de nieuwe Ambtenarenwet?
De Ambtenarenwet is veranderd en blijft van toepassing op ambtenaren en overheidswerkgevers. Belangrijke zaken die de nieuwe Ambtenarenwet regelt zijn:
Wat zijn “blijfambtenaren”?
De Ambtenarenwet sluit een aantal groepen medewerkers uit van het ambtenaarschap (art. 3 Ambtenarenwet 2017). Het gaat met name om:
– politieke ambtsdragers, zoals burgemeesters en wethouders;
– rechterlijke ambtenaren, zoals rechters en officieren van justitie;
– leden van de Hoge Colleges van Staat, zoals de Eerste en Tweede Kamer en de Raad van State;
– (waarnemend) notarissen;
– (waarnemend) gerechtsdeurwaarders;
– politieambtenaren;
– defensieambtenaren.
Met hen mag de overheidswerkgever geen arbeidsovereenkomst sluiten. Dit zijn de zogenoemde blijfambtenaren, omdat zij buiten het bereik van de normaliseringswetgeving vallen. De rechtspositie van de blijfambtenaren wordt geregeld in specifieke wetgeving, zoals de Politiewet voor politieambtenaren.
Wat zijn de verplichtingen voor mij als ambtenaar?
Ambtenaren moeten zich gedragen als een goed ambtenaar betaamt. Daarnaast gelden een aantal specifieke verplichtingen:
Eed of gelofte. Ambtenaren moeten een eed of gelofte afleggen.
Nevenwerkzaamheden. Ambtenaren mogen geen nevenwerkzaamheden verrichten waardoor de goede vervulling van de functie of goede functionering van de openbare dienst (voor zover deze in verband staat met de functievervulling) niet in redelijkheid zou zijn verzekerd. Ook moeten zij opgave doen van nevenwerkzaamheden die de belangen van de dienst kunnen raken.
Deelnemingen. Ambtenaren mogelijk niet zonder toestemming deelnemen aan aannemingen en leveringen ten behoeve van openbare diensten.
Financiële belangen. Ambtenaren mogen geen financiële belangen hebben, effecten bezitten of effectentransacties verrichten waardoor een goede vervulling van de functie of functionering van de openbare dienst niet in redelijkheid zou zijn verzekerd, voor zover deze in verband staat met de functievervulling. Ook mogen ambtenaren geen financiële belangen bezitten of verwerven die door de overheidswerkgever zijn aangewezen. Hij moet dan ook melding doen van financiële belangen, bezit van effecten en transacties.
Giften, vergoedingen en beloften. Ambtenaren mogen zonder toestemming geen giften, vergoedingen, beloningen en beloften van een derde aannemen of daarom vragen.
Geheimhouding. Ambtenaren (en gewezen ambtenaren) zijn verplicht tot geheimhouding van hetgeen hen in verband met hun functie ter kennis is gekomen, voor zover die verplichting uit de aard van de zaak volgt.
Inbreuk vrijheid van meningsuiting. Ambtenaren moeten zich onthouden van het openbaren van gedachten en gevoelens, en van de uitoefening van het recht tot vereniging, vergadering en betoging, als door de uitoefening van die rechten de goede vervulling van de functie of de goede functionering van de openbare dienst niet in redelijkheid zou zijn verzekerd, voor zover deze in verband staat met de functievervulling. Een uitzondering geldt onder andere voor lidmaatschap van een vakbond (zie art. 10 Ambtenarenwet 2017).
Wat betekent goed ambtenaarschap?
Ambtenaren moeten zich gedragen als een goed ambtenaar betaamt (art. 6 Ambtenarenwet 2017). Deze bepaling geldt dus naast het goed werknemerschap van art. 7:611 BW.
Uit het goed ambtenaarschap volgt dat de ambtenaar geen voorschriften mag overtreden en niets mag doen of nalaten wat een goed ambtenaar in gelijke omstandigheden behoort te doen of nalaten. Het goed ambtenaarschap is een open norm, die verder kan worden ingevuld door gedragscodes, die wel voldoende concreet, duidelijk en kenbaar moeten zijn.
Gedragscodes moeten in principe ook consequent worden gehandhaafd, anders kan dit ten nadele van de werkgever worden uitgelegd.
Daarnaast kan het goed ambtenaarschap ertoe leiden dat van een ambtenaar kan worden verwacht dat hij meewerkt aan een integriteitsonderzoek, aldus een uitspraak van de rechtbank Overijssel. Inmiddels blijkt uit de eerste rechtspraak dat de rechters bij overheidswerkgevers een hogere norm lijken aan te houden ten aanzien van integriteit dan in het bedrijfsleven.
Welk sanctierecht geldt nu voor de ambtenaar?
Het wettelijk sanctie- en ontslagrecht uit titel 7.10 BW geldt. De cao en de gedragscode zelf kan overige disciplinaire maatregelen bevatten. Werkgevers moeten daarbij het goed werkgeverschap en de algemene beginselen van behoorlijk bestuur in acht nemen.
Welke sancties kan de overheidswerkgever opleggen?
Waarschuwing geven (art. 7:611 BW en algemene beginselen van behoorlijk bestuur).
Niet-overeengekomen faciliteiten, loonsverhogingen e.d. intrekken of terugkomen op een toezegging tot promotie/loonsverhoging (art. 7:611 BW en algemene beginselen van behoorlijk bestuur).
Non-actiefstellen of schorsen van de ambtenaar, al dan niet met behoud van salaris art. 7:628 BW, art. 7:611 BW en algemene beginselen van behoorlijk bestuur).
Loonsanctie opleggen als de werknemer zonder geldige reden niet werkt of zich niet houdt aan redelijke voorschriften rondom ziekte of re-integratie (art. 7:628 BW, art. 7:629 BW, art. 7:611 BW en algemene beginselen van behoorlijk bestuur).
Boete opleggen, als een geldig boetebeding in de arbeidsovereenkomst is opgenomen (art. 7:650 BW, art. 7:651 BW, art. 7:611 BW en algemene beginselen van behoorlijk bestuur).
Ontbinding van de arbeidsovereenkomst wegens verwijtbaar handelen (art. 7:669 lid 1 sub e BW). De kantonrechter heeft naar verwachting bij de beoordeling van de ontslaggrond oog voor de bijzondere positie als ambtenaar en de norm van het goed ambtenaarschap.
Ontbinding vanwege wanprestatie en verzoeken om schadevergoeding. Het niet-naleven van de plicht om als goed ambtenaar te handelen, is een tekortkoming in de nakoming van de arbeidsovereenkomst. Een tekortkoming in de nakoming verschaft het recht om ontbinding van de arbeidsovereenkomst en schadevergoeding te verzoeken, tenzij de tekortkoming de ontbinding niet rechtvaardigt. Bij een ontbinding van een arbeidsovereenkomst moet het gaan om ernstige wanprestatie. Zie Art. 6 Ambtenarenwet 2017, Art. 7:686 BW, Art. 6:265 BW, Art. 7:611 BW en algemene beginselen van behoorlijk bestuur.
Ontslag op staande voet. Zie Art. 7:677 BW, Art. 7:611 BW en algemene beginselen van behoorlijk bestuur.
Heb ik als ambtenaar recht op een transitievergoeding?
Sinds 1 januari 2020 hebben ook ambtenaren recht op een transitievergoeding.Tot en met het jaar 2019 hadden ambtenaren geen recht op een transitievergoeding, omdat zij geen arbeidsovereenkomst hadden.
Hoe hoog is de transitievergoeding?
De formule van de berekening van de transitievergoeding is relatief eenvoudig: u heeft recht op 1/3 maandsalaris (met emolumenten, zoals vakantietoeslag en een eventuele bonus) per gewerkt jaar. U kunt contact opnemen met mr. Van Wegen voor het maken van een precieze berekening.
Bel gerust op: 070 34 64 054 of 06 15 89 18 81